საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტსა და იაპონიის მაღალი ენერგიების ამაჩქარებლის კვლევების ორგანიზაციას (KEK), ასევე, იაპონიის პროტონის ამაჩქარებლის კვლევების კომპლექსს (J-PARC) შორის სამეცნიერო კოლაბორაცია ფართოვდება და მომავალი წლიდან თვისობრივად ახალ ეტაპზე გადადის.

მსოფლიოს ამ ორ უდიდეს ცენტრთან სამეცნიერო კოლაბორაციის გაფართოება შედეგია საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის, მის მეცნიერ-ფიზიკოსთა და ინჟინერთა ჯგუფის მიღწევებისა, რამაც გლობალური ექსპერიმენტის მიმდინარეობაზე დადებითი გავლენა იქონია და ამასთან ერთად, COMET ექსპერიმენტის მოსალოდნელი შედეგები გააუმჯობესა.  

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორის, აკადემიკოს დავით გურგენიძის განცხადებით, სტუ-ის კვანტური ფიზიკისა და საინჟინრო ტექნოლოგიების ინსტიტუტის მეცნიერთა ჯგუფი, ინსტიტუტის დირექტორის, პროფესორ ზვიად წამალაიძის ხელმძღვანელობით, პირველივე ეტაპიდან არის KEK/J-PARC-ში, COMET ექსპერიმენტის მშენებლობის აქტიური მონაწილე.

„ჩვენმა მეცნიერთა ჯგუფმა 8 წლის წინ ითავა, COMET ექსპერიმენტისთვის შეექმნა უნიკალური სტროუ მილები, რომლებიც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო ტრეკული სისტემის მკვეთრად გაზრდილი სიზუსტით ფუნქციონირებისთვის. დიდი ძალისხმევის შედეგად, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის მეცნიერებმა, მათ შორის ახალგაზრდა მკვლევრებმა, შეძლეს ურთულესი ამოცანის მაღალ დონეზე გადაჭრა და უახლესი ტექნოლოგიების გამოყენებით შექმნეს, დაამზადეს და ააწყვეს სტროუ მილებზე დაფუძნებული დეტექტორები. ჯგუფის მიერ შესრულებულმა მაღალკვალიფიციურმა სამუშაოებმა არა მხოლოდ დააჩქარა COMET ექსპერიმენტში მიმდინარე გარკვეული პროცესები, არამედ მიღებული შედეგი დადებითად აისახა მთლიანად ექსპერიმენტის მშენებლობის გრაფიკზეც, რამაც კოლაბორაციაში საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის პოზიციები კიდევ უფრო გაამყარა. ვულოცავთ ჩვენს მეცნიერებს ამ მნიშვნელოვან წარმატებას! უახლოეს მომავალში, იაპონელ კოლეგებთან ერთად, იგეგმება სისტემის ტესტირება და რეალური ექსპერიმენტისთვის მომზადება. აღნიშნულ პროცესებში ჩართულობა უნიკალური შესაძლებლობაა ჩვენი ქვეყნისთვის და შესაბამისად, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტისთვის, რაც თავის მხრივ, ხელს შეუწყობს, როგორც KEK-თან და J-PARC-თან, ასევე, მსოფლიოს სხვა უდიდეს კოლაბორაციებთან საერთაშორისო კავშირების გაღრმავებასა და უნივერსიტეტის მიღწევების საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცეში ინტეგრაციას, გზას გაუხსნის ჩვენს ახალგაზრდა მკვლევრებსა და სტუდენტებს მსოფლიოს წამყვანი ლაბორატორიებისკენ, რათა მათ აქტიური მონაწილეობა მიიღონ უმნიშვნელოვანეს საერთაშორისო კვლევებში“, - აღნიშნავს რექტორი დავით გურგენიძე.

COMET ექსპერიმენტში საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის მეცნიერთა ჯგუფის ერთ-ერთი წევრის, სტუ-ის კვანტური ფიზიკისა და საინჟინრო ტექნოლოგიების ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომლის, თენგიზ ტორიაშვილის თქმით, COMET ექსპერიმენტის ფარგლებში, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ჯგუფის წევრების - ნიკოლოზ წვერავას, რომან აბრამიშვილის, დავით ჩოხელისა და სხვათა მონაწილეობის მნიშვნელობა ნათლად აისახა ტრეკული სტოუ მილების (Straw Tube Tracker) სისტემის შექმნის პროცესის ყოველ ეტაპზე. როგორც თენგიზ ტორიაშვილი განმარტავს, COMET STT სისტემის მიზანია, 5 ტესლა სიდიდის მძლავრი ელექტრომაგნიტური ველის ზემოქმედების ქვეშ მკვეთრად გაიზარდოს მიუონის დაშლის შედეგად მიღებული დაბალენერგეტიკული (<105 მევ) ელექტრონის ტრეკის აღდგენის სიზუსტე.

COMET ექსპერიმენტში საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის მეცნიერთა ჯგუფის წევრი, სტუ-ის კვანტური ფიზიკისა და საინჟინრო ტექნოლოგიების ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი ნიკოლოზ წვერავა აღნიშნავს, რომ COMET STT სისტემა სტუ-ის მეცნიერთა ჯგუფის მიერ შექმნილი უაღრესად თხელკედლიანი, 12-20 მიკრონის სტროუ მილებისგან  შედგება. მეცნიერის განმარტებით, ყველა ასპექტის გათვალისწინებით, სტროუ მილები, ასევე, დამატებით აკმაყოფილებს მნიშვნელოვან მოთხოვნას, რაც STT სისტემის დეტექტორებში ელექტრონის გავლისას ენერგიის მინიმალურ დანაკარგებს გულისხმობს.

„სტროუ კამერა უაღრესად მსუბუქი, მაღალტექნოლოგიური, გაზური გაძლიერების დეტექტორია, რომლის სივრცითი გარჩევის უნარიანობა 100 მიკრონზე უკეთესია. ამ დანადგარის ექსპლუატაცია მოხდება ექსტრემალურ პირობებში - ვაკუუმურ გარემოში მოთავსებით და ამავდროულად, შიდა ჭარბი წნევის ქვეშ. მასზე მოდებული იქნება მაღალი ძაბვა და მოთავსებული იქნება მძლავრ ელექტრომაგნიტურ ველში. ჩვენი ჯგუფის ერთ-ერთი მიზანი იყო, რომ სტროუ მილებს მაღალეფექტიანობა ხანგრძლივი დროის განმავლობაში შეენარჩუნებინათ. გასულ წელს, ჩვენ მიერ დამზადებულ და ჩატანილ სტროებზე სხვადასხვა ტიპის სამუშაოები განხორციელდა, მომზადდა სპეციალური ფორმები, დამონტაჟდა მარეგულირებელი სენსორები, რომლებმაც მოგვცა საშუალება მიკრონების სიზუსტით გაგვეკონტროლებინა კამერების აწყობის პროცესი. ასევე, ჩავატარეთ კვლევა, რომლის მიზანიც იყო, როგორც მიმდინარე, ასევე, ახალი გეომეტრიის - 10 მმ და 5 მმ  დიამეტრის სტროუ მილებისთვის გაუმჯობესებული ტიპის სარქველის დიზაინის შექმნა, მათი დამზადება და გამოცდა“, - აღნიშნავს ნიკოლოზ წვერავა.

სტუ-ის კვანტური ფიზიკისა და საინჟინრო ტექნოლოგიების ინსტიტუტის დირექტორის, COMET ექსპერიმენტში უნივერსიტეტის მეცნიერთა ჯგუფის ხელმძღვანელის, პროფესორ ზვიად წამალაიძის განცხადებით, თანამედროვე მაღალი ენერგიების ფიზიკაში ერთ-ერთ მნიშვნელოვანი ამოცანა ლეპტონური მუხტის დარღვევის შესწავლაა. წამყვანი საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორიცაა ამერიკის შეერთებულ შტატებში ფერმის ლაბორატორია - Fermilab-ი, CERN-ი და პოლ შერერის ინსტიტუტი შვეიცარიაში, KEK-ი და J-PARC-ი იაპონიაში, მიზნად ისახავენ, შექნან ექსპერიმენტულ-მეთოდოლოგიური კვლევის დანადგარები იმ მიზნით, რომ განაახლონ შედეგების სიზუსტე, რაც შესაძლებელს გახდის  ფიზიკის შესაბამისი მიმართულების გადახედვა-დაზუსტებას. ზვიად წამალაიძის თქმით, უმნიშვნელოვანესია, რომ აღნიშნულ გლობალურ პროცესებში აქტიურად მონაწილეობენ საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი და მისი მეცნიერთა ჯგუფები, რომლებსაც მსოფლიოს უდიდეს ექსპერიმენტებში ანგარიშგასაწევი  სამეცნიერო წვლილი შეაქვთ.